Üçlü filtre testi…
En çok önem verilen, aynı zamanda sık sık insanın menfaatlerine yenik düşen olgudur ahlak müessesesi. Çıkar söz konusu olduğunda, ilk hasıraltı edilenlerin başında gelir...
Adı köle anlamına gelen filozof Epiktetos, hiçbir şey yazmadı. Çeşitli sohbetleri esnasında aktardığı düşünceleri, daha sonra öğrencileri tarafından yazıya dökülerek kitaplaştırıldı.
Bundan 2150 yıl önce Frigya'da köle olarak doğan Epiktetos, en çok ahlak ve erdem üzerine kafa yormuş.
Ahlak konusu, sosyal yaşamının ilk zamanlardan beri insanın gündeminde...
En çok önem verilen, aynı zamanda sık sık insanın menfaatlerine yenik düşen olgudur ahlak müessesesi. Çıkar söz konusu olduğunda, ilk hasıraltı edilenlerin başında gelir.
Kölelerine durup durduk yerde eziyet etmekten zevk duyan bir efendinin malıdır Epiktetos. Bu yüzden sakat kaldığı rivayet edilir.
Bu eziyetlerden birinde efendisi, yere yatırır Epiktetos'u ve bacaklarını büyük kalaslarla mengene gibi kıskaca alıp sıktırmaya başlar. Amacı onun tepki göstermesidir ama filozof oralı değildir.
Kalaslar, kemiklerini artık dayanamayacakları kadar baskıladığı aşamada, şunu der filozof:
“Zorlama, kıracaksın!”
Çok kısa bir süre sonra da bacak kemiğinin kırıldığı duyulur.
Diğer köleler ve işkenceciler dahil, herkes bacağı kırılan Epiktetos'a bakmaktadır.
Kısık sesle şöyle devam eder köle filozof:
“Ben demiştim!”
“Eğer, bana söyleyeceğin şey doğru değilse, iyi değilse ve işe yarar değilse, bana niye söyleyesin ki?"
Eski Yunan'da Sokrates, bilgiyi doğru kullanması yönüyle saygınlık kazanmıştı. Bir gün yolda yürürken, tanıdığı bir filozofa rastladı.
Filozof, Sokrates'e "yakın bir arkadaşın hakkında duyduğumu öğrenmek ister misin?" diye bir bilgi iletmek istedi."Biraz bekle" diye cevapladı Sokrates:
"Bana bir şey söylemeden evvel küçük bir testten geçmeni istiyorum. Buna 'üçlü filtre testi' denir. Bana arkadaşım hakkında anlatmaya başlamadan önce, biraz bekleyip ne söyleyeceğini filtre etmek, daha doğru bir davranışı sağlayabilir."
Ve hemen ilk filtreyi sordu:
"Birinci filtre: Gerçeklik filtresi. Birazdan bana söyleyeceğin şeyin, tam anlamıyla gerçek olduğundan emin misin?"
"Hayır" dedi adam. "Aslında bunu sadece duydum..."
"Tamam" dedi Sokrates: "Öyleyse, duyduğunun gerçekten doğru olup olmadığını henüz bilmiyorsun. Şimdi ikinci filtreyi deneyelim."
“İkincisi, iyilik filtresi. Arkadaşım hakkında söylemek üzere olduğun her neyse, iyi bir şey midir?"
"Hayır, tam aksine" dedi diğer filozof.
"Madem öyle" diye sürdürdü Sokrates:
"Onun hakkında bana kötü bir şey söylemek istiyorsun ve bunun doğru olduğundan emin bile değilsin.”
Ve üçüncü filtreyi söyledi. "İşe yararlılık filtresi. Arkadaşım hakkında söyleyeceğin şey, benim işime yarar mı?"
"Hayır, aslında değil" dedi filozof.
"İyi" diye devam etti Sokrates:
"Eğer, bana söyleyeceğin şey doğru değilse, iyi değilse ve işe yarar değilse, bana niye söyleyesin ki?"
