İnsanlığın geleceği teknoloji ile şekilleniyor…
Görünen o ki, tarihin gelinen noktasında, insanı ya da insanlığı denetleyecek güç, bunu teknoloji yoluyla yapacak…
İnsan özgürlüğünün sınırları, yaşamının yönü, gelişimi, eğitimi, iletişimi, eğlencesi, bundan böyle teknolojinin sundukları üzerinden ilerleyecek.
Muhakkak ki, bu teze itirazı olanlar vardır; konu ve nedenleri tartışılabilir.
Ancak biz şimdilik bu savda kalalım ve konuya ilk kafa yoranlardan Orwell ve Huxley’i hatırlayalım.
Distopik romanlara öncülük yapmış bu iki yazarın eserlerinde ortaya koydukları kurgu, günümüz dünyasıyla senkron edildiğinde, rastlantısal olmayan ilginç ayrıntılar taşıyor.
Aldous Huxley, kitabı ‘Cesur Yeni Dünya’yı 1932 yılında yazmış.
George Orwell’in kitabı ‘1984’ ise 1949’da yayınlanmış.
Onların, bugünlere dair kehanetleri şöyleydi…
Orwell, gelecekte totaliter ve merkezi tek partinin yönetiminde korku, propaganda ve beyin yıkama ile halkın ve hayatın manipüle edileceğini iddia ediyordu kitabında. Ve “Büyük Birader” (big brother) ismini verdiği bir varlığın, insanın yaşamını kontrol edeceğini öne sürüyordu. Ona göre, gerçekler düzenli olarak çarpıtılacak; yanlış olan, insanlara doğruymuş gibi kabul ettirilecekti.
Yönetimi ele geçiren ve bırakmak istemeyen, sistemin ileri demokrasi savunucusu idarecilerinin, çeşitli yöntemlerle toplumdaki insanların yaşamlarını sürekli gözetleyecekleri, gerek gördükleri hallerde onları cezalandıracakları, istedikleri gibi yönlendirebilecekleri ve kendi kurdukları kurallara karşı çıkanları ise izole edecekleri görüşündeydi Orwell.
Teknolojinin emeklemeye başladığı dönemlerdi, ‘1984’ okurlarıyla buluştuğunda…
Huxley’e göre ise insanları kontrol etmek için Büyük Birader’e gerek yoktu. İnsanlar süreç içinde maruz kaldıkları baskıdan hoşlanmaya başlayacak ve düşünme yetilerini zayıflatan teknolojileri yüceltecekti.
Ona göre, sisteme karşı koymak bir yana, insanlar iktidarın varlığını bile fark etmeyeceklerdi.
Yöntemi ve uygulaması farklı olsa da, aslında aynı sonucu anlatan kurgulardı bunlar. Ancak muhtemelen birbirini takip eden süreçlerden söz ediyorlardı yazarlar…
İnsanın, gelecekte özel hayatının kalmayacağı, kişiler arası sadakatin kaybolarak devlete karşı koşulsuz itaatle bağlanacağı, ortak noktalarıydı.
Diğer bir ortak yanları ise İngiliz olmalarıydı.
İki görüşün yöntem ve uygulanma farkları…
“Televizyon Öldüren Eğlence” isimli kitabının önsözünde Amerikalı iletişim bilimci Neil Postman, yazarların kehanetlerini birbirleriyle karşılaştırmıştı. Ona göre:
“Orwell’in uyarısı, dıştan dayatılan bir baskının bize boyun eğdireceği yönünde. Huxley’in görüşüne göre ise insanlar kendi rızalarıyla bu yola girecekler.
Orwell kitapları yasaklayacak olanlardan korkuyordu. Huxley’in korkusu ise kitapları yasaklamaya gerek duyulmayacağı, çünkü artık kitap okumak isteyecek kimsenin kalmayacağı şeklindeydi.
Orwell insanlığı enformasyonsuz bırakacak olanlardan; Huxley, insanın pasifliğe ve egoizme sürüklenecek kadar bilgi yağmuruna maruz kalacak olmasından ürküyordu.
Orwell gerçeklerin bizden gizleneceğini, Huxley ise gerçeğin biz insanlar için önemsizleşeceğini öngörüyordu.
Orwell insanların baskı altında ve zulümle denetleneceğini, Huxley kontrol mekanizmasının insanları hazza boğarak sağlanacağını iddia ediyordu.
***
Teknoloji, emekleme ve çocukluk dönemini aştı, ergenlik yaşına ulaştı. Hızla yetişkin hale geliyor.
İngiliz yazarlar günümüzde yaşasaydı, adım adım haklı çıktıklarını düşünürler miydi acaba
Bunu, ünlü yapay zekalar Grok’a ya da ChatGPT’ye sorsak mı?
