Hüseyin MOVİT

SÖZLÜKLER DE YANLIŞ YAZARSA

Yıllar süren uğraşlarımıza rağmen hataların/yanlışların
düzeltilmediğini görmek üzücü.
Tespitlerimizi sıralayalım.
Önce Dil Derneği'nin Türkçe Sözlük'ü

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara -1999: "Vapur: Su buharı gücüyle çalışan gemi."
1945'te basılan sözlüğü güncellemeden kes yapıştır yaparsanız olacağı budur.
Buhar gücüyle çalışan gemi mi kaldı?
162 yıl önce Belçikalı mühendis Étienne Lenoir    
içten yanmalı motoru icat etmiş, su buharı (islim) tarihe karışmış ne gam!
1940'lı yıllarda yazılan sözlükten alıntı yapar da güncelleştirmez iseniz...
İmtihanda bu kaynağa inanan/güvenen öğrenci sınıfta kalır!

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "Rodeo: Bir binicinin yabanıl at ya da öküz üzerine binerek bu hayvanın üzerinde durabilmesine dayanan Amerikan oyunu."
Dil Derneği biniciyi boğa yerine öküze bindiriyor!
Yıllardır uyarıyoruz nafile.
Ha ayıya kaval çalmışsın...

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "Krank: Bir motorda bilyelerin almaşık devinimini dairesel devinime çeviren dingil"
TDK'dan kes yapıştır sistemiyle sözlük yazarsanız "biyel" olur "bilye"...
Ayıptır söylemesi yanlış tarafımızdan eleştirilmiş ve düzeltilmiştir!

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "Yunusbalığı: "Balinalardan, ılık ve sıcak denizlerde sürüler durumunda yaşayan, boyları üç metreye kadar erişebilen, memeli deniz hayvanı (Delphinus)."
Yunus üç metreye kadar erişebilen, memeli deniz hayvanıymış! Hem memeli hem balık!

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "Uçandaire:
Ne olduğu, nereden geldiği bilinmeyen, başka gezegenlerden uçup gelerek dünyamızda görüldüğü sanılan, yassı yuvarlak biçimde uçan araç"
Dil Derneği yassı yuvarlak´ biçimde bir uçuş stili varmış gibi tarif veriyor.
1945'te basılan sözcükten kes yapıştır yaparken dikkatli davranmaz iseniz olacağı budur.

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "Üleştirme sıfatı... Türkçe'de bu kavram..."
Sözlük kotarıcıları ellerindeki fazla kesme işaretlerini sağa, sola dağıtmışlar. İşte biri: Türkçe'de...

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "Krank: Saç, çinko, dökme demir..."
Sözlük kotarıcıları "sac" kelimesi yerine "saç"ı kullanmakta bir sakınca görmemişler...
Ayıptır söylemesi, bu yanlışı da biz uyararak düzelttirdik!

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara 1999: "Maçuna: İslimle çalışan ağırlık kaldırma makası."
TDK, 1945'te ilk sözlüğü yayımlamış ve "maçuna"nın anlamını vermiş:
"İslimle çalışan ağırlık kaldırma makası"
76 yılda teknik gelmiş, islim adı sadece "islim kebabı"nda kalmış ne gam!
Yanlış hâlâ "http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html sitesinde" duruyor!

Dil Derneği, Türkçe Sözlük, Ankara-1999: "İbiş"in anlamını veriyor: "Orta oyununda çoğu kez aptal uşak rolünü oynayan komik"
"İbiş", orta oyununda değil, Türk Tulûat tiyatrosunda ana roldeki komik uşak tiplemesidir!
Hiç araştırma yapmadan, sözlük kotarıcılığına soyunmak!
Uyuyun bakalım!
Dernek, bu işe gönül verenleri bulup sözlüğü yenilemeli!
Güldürmeyin adamı!

USTADAN
"Aydın, her şeyden önce, ‘sorumlu olduğunun’ farkında olan, bilinçli kişidir." (Mehmet Maksudoğlu)

HORR
Kaknem kelimesinin kökenini arayalım dedik:
Dil Derneği: Rumca
Kubbealtı Lügati: Ermenice
Doğrusu Kubbealtı Lügati'nde.
Şahit: Nişanyan Sözlük:
kaknem: Laid. ~ Erm kaknem քաքնեմ z...
Sakın araştırmayın e mi?

BUNLAR DA KISA KISA

 * cumhuriyet.com.tr, 14.07.2011: "Almanya'dan ülkemize teşrif eden Deniz Feneri davasındaki gelişmeleri mi?"
"Teşrif"in anlamı şereflendirmek, onurlandırma olduğuna göre önceki kelimenin belirtme durumu eki alması gerekir: Ülkemizi teşrif eden...

*  tr.wikipedia.org: "Kendine has en iyi uyguladığı güreş teknikleri ... Yerden Sarma, Şark kündesi Yanbaş Oyunudur."
Oyunun adı, Şark kündesi değil, şak kündesidir!

* Tuba Özyol, TRT Nağme, 31.08.2021/15.14: "Stüdyomuza teşrif ettiler."
"Teşrif etmek"in anlamı, "şereflendirmek, onurlandırmak" olduğuna göre önceki kelimenin belirtme durumu eki alması gerekir: Stüdyomuzu.
Anlamını bilmediğiniz kelimeyi kullanmayacaksınız!

* Sulukule kavgalarını anımsatan, güya yarışma programı "Gelinim Mutfakta"da imam bayıldıya, çam fıstık ve kuş üzüm konuluyor!
Yıllarca lokantacılık (Hacı Salih) yaptım. Böyle bir uydurmaya ilk defa şahit oluyorum! (Kanal D)

* RTÜK Türkçe Telaffuz Sözlüğü: "Biseksüel: Hem kendi cinsini hem de karşı cinse ilgi duyan."
TDK'nın hatasını "hooop" diye kopyalayıp yapıştırırsanız olacağı budur.
Bedavadan öğretmiş olayım da İnternet sürümünü düzeltin.
"Hem kendi cinsine hem de karşı cinse ilgi duyan."

BUGÜN TÜRKÇE İÇİN NE YAPTINIZ?

Saygılarımla,
Hüseyin Movit
Türkçe Gönüllüleri-Dil İzleme Grubu Kurucu Başkanı/Eleştirmen